ҰБТ сұрақтары 2020

3 айдың толық ақысы төлеген оқушыларға рұқсат беріледі.

ҰБТ парақшасы

1. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңді тексер

Көмірсу

Олар жасыл өсімдіктердің жасушаларындағы фотосинтез процесі негізінде түзіледі.

Глюкоза

Фруктозадан құралады

Гликоген

Хитин

Целлюлоза

Крахмал

Бунақденелілердің  сыртқы қаңқасы өсімдік жасушасының қабырғасын түзеді.

Жапырақта қорға жиналады

Майлар

Киттер, морждар, т.б. жануарларда шелге жинақталып, аса салқындаудан сақтайды.

 Май

балауыз

Май қышқылы

Глицериннен тұрады

Фосфолипидтер, жануар және өсімдік майлары, балауыз, липидтер

Нәруыздар

Оттегі мен көмірқышқыл газын тасымалдайды

Коллаген

Меланин

Альбумин

Гемоглобин

Хлорофилл

Аминқышқылдардан тұрады

Теріде, етте, қанда, 

болады. Барлық жасуша құрамына кіреді.

Нуклеинқышқылдары

Хромосомалар құрамында болады және генетикалық ақпаратты белгілерін сақтайды

ДНҚ, РНҚ,

Нуклеотидтерден құралады

Жасуша ядросындағы

хромосомада орналасқан

Сабақтың тақырыбы:

  1. Жасушаның құрамындағы органикалық заттар. Мономерлер мен полимерлер арасындағы айырмашылық.

Полимерлер — көп сан қайталанып тұратын мономерлер тізбегі.

Мономерлер — полимер молекуласы құрамындағы қайталанып тұратын кіші молекулалар.

Полимерлерге нәруыздар, полисахаридтер, липидтер және нукленинқышқылдары жатады. Нәруыздарға қандағы гемоглобин, альбумин, терідегі коллаген, меланин, жапырақтағы хлолрофилл, жасушаны құрайтын басқадай нәруыздар мен барлық ферменттерді жатызуғаболады. Оттегін ұлпаларға, көмірқышқыл газын өкпеге жеткізуде «гемоглобин» тасымалдау қызметін атқарады. Адам және жануарлардың асқорыту жүйесінде ферменттер әсерінен аминқышқылдарға дейін ыдырайды.

Полисахаридтерге крахмал, жасунық, муреин,  гликогенді жатқызуға болады. Олар глюкоза, фруктоза, галактоза сияқты момносахаридтерден құралған. Саңырауқұлақтардың жасуша қабатында сыртқы қаңқадан жасуша қабырғасын түзіп, беріктігін арттырады. Өсімдік жасушасының қабырғасында целлюлоза беріктік қасиет беріп, судың жоғалуын болдырмайды. Адам және жануарлар бауырының жасушаларында гликоген түрінде қорға жиналады.

Липидтердің мономері май қышқылы мен глицерин. Полимерлері: фосфолипидтер, жануар және өсімдік майлары, балауыз, триглицеридтер. Суда ерімейді.

Жылуды нашар өткізеді.

Нуклеинқышқылдарына ДНҚ мен РНҚ жатады. Олар хромосома құрамында болады және тұқым қуалау белгілерін жеткізуді қамтамасыз етеді. Ядролардағы хромосомаларда орналасқан, қос шиыршықталған. Олар нуклеотидтерден құралған полимерлер. Нуклеотидтер азотты негіз, қант және фосфор қышқылының қалдығынан тұрады.

2. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырбы

  1. Жердегі тіршілік үшін судың маңызы

Оқу мақсаты: Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңызын түсіндіру

Бағалау критерийлері: 

ØСудың биологиялық қасиеттері мен табиғаттағы маңызы арасындағы байланысты біледі

ØСу молекулалары арасындағы химиялық байланысты біледі және оның маңызын сипаттай алады.

ØСудың өсімдіктер мен жануарлар үшін маңызына мысалдар келтіре алады (әр бір патшалық үшін кем дегенде 3 мысал).

3. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

Көмірсулардың клссификациясы : моносахарид, дисахарид, полисахарид. Химиялық құрылымы. Көмірсулардың қасиеті  және қызметі.

Оқыту мақсаты:

Көмірсуларды құрылымы, қасиеттері мен қызметтері бойынша жіктеу

Бағалау критерийлері

Көмірсуларды құрылымы, қасиеттері мен қызметтері бойынша жіктей алады.

4. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

№2 (D) Практикалық жұмыс

Еритін  және ерімейтін қанттар

                      №1 тәжірбие «Еритін  және ерімейтін қанттарды зерттеу». 2 пробирканы алып біреуіне  10 мл тазартылған су құйылады, ал  екіншісіне  — 10 мл глюкоза ерітіндісі құйылады. Содан кейін олардың әрқайсысына 1-2 тамшы  Бенедикт ертіндісін құйып шайқайды. Екі пробирканы  су моншасында  2  минут бойы +70 ° C температурада қыздырады.

                      №2 тәжірбие «Еритін  және ерімейтін қанттарды зерттеу». 3 пробирканы алып белгілейді маркермен, біреуіне  10 мл тазартылған су құйылады, ал  екінші мен үшіншіге  — 10 мл сахароза ерітіндісі құйылады. Содан кейін №1 және №2 пробиркаға 10 тамшы тұз қышқылын қосады.  Үш  пробирканы  су моншасында  1  минут бойы +70 ° C температурада қыздырады. Қыздырып болғаннан соң №1 және №2 пробиркаға NaOН ертіндісін құяды бейтараптандыру мақсатында. Осыдан соң барлық пробиркаларға бірнеше тамшы Бенедикт ертіндісін құйып шайқайды және  су  моншасында  1-2  минут бойы +70 ° C температурада қыздырады

Нәтижені  кесте түрінде  жазады ( «+» белгісімен пробиркада бар заттады белгілеңдер) және қорытынды жасалады.

Кесте «Еритін  және ерімейтін қанттарды зерттеу»

Көрсеткіштер

№1 тәжірбие

№2 тәжірбие

№ пробирка

№ пробирка

1

2

1

2

3

Дистилденген су

     

Глюкоза ертіндісі

     

Сахароза ертіндісі

     

Бенедикт ертіндісі

     

НCl

     

NaOН

     

Қыздыру уақыты, мин

     

Екінші қыздыру уақыты, мин

     

Қыздырғаннан кейінгі ертіндінің

түсі

     

Сабақтың тақырыбы

Редуцирленетін және редуцирлен-бейтін қанттар. Зертханалық жұмыс «Редуцирленетін және редуцирлен-бейтін қанттардың тотықсыздан-дыру қабілетін зерттеу»

Оқыту мақсаты:

Еритін  және ерімейтін қанттарды зерттеу және анықтай білу

Бағалау критерийлері

Редуцияланатын, редуцияланбайтын қанттарды Бенедикт ерітіндісі арқылы дұрыс анықтап, кестеге дұрыс мәліметтер жинаса. 

Редуцияланатын  және редуцияланбайтын қанттардың Бенедикт ерітіндісінде түстерінің  ерекшеліктерін түсіндіре алса

ерітінділердегі редуцияланатын  және редуцияланбайтын қанттарды анықтай алса

5. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

Липидтердің құрылымдық компонентері. Майлардың химиялық құрылысы мен қызметтері

Оқыту мақсаты:

Майды химиялық зат ретінде түсінік қалыптастыру

Липидтердің құрамын, жіктелуін, физикалық химиялық қасиеттерін, олардың биологиялық маңызын зерттеу

Бағалау критерийлері

  • Липидтердің әр түрлерін біледі.
  • Кемінде 80% липидтердің биологиялық қызметін сипаттайды. 
  • Липидтерді зерттейді, оларды химиялық құрамы мен құрылымы бойынша жіктейді
  • Май қышқылдары туралы алдыңғы білімдерін қолданады.
  • Май қышқылдары молекуласының құрылысын сараптайды және қаныққан мен қанықпаған май қышқылдарының арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтайды.

6. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

1. Аминқышқылдар молекуласының химиялық құрылымын білу және R тобы қандай айырмашылық беретінін білу.
2. Нәруыздың бірінші реттік құрылымын қалыптастыруындағы аминқышқылдарының байланысын сипаттау

3. Нәруыздардың құрылымдық деңгейлері мен құрылысы. Нәруыздардың құрамы (жай, күрделі) және қызметі бойынша жіктеу. Нәруыз денатурациясы мен ренатурациясы.

4. Зертханалық жұмыс «Нәруыздардың құрылымына әр түрлі жағдайлардың әсері (температура, pH)»

Оқыту мақсаты:

Нәруыздарды олардың құрылымы, құрамы, атқаратын қызметтері бойынша жіктеу

Бағалау критерийлері

  • 1.Жалпы аминқышқылдарының ортақ формуласын біледі.
  • 2. аминқышқылдарынанда R тобының маңызын анықтай алады.
  • 3. Кейбір аминқышқылдарын атауларын және құрлысын сипаттай алады.
  • 4. Пептидті байланысты біледі
  • 5. Нәруыздың бірінші реттік құрылымында пептидті байланысты бар екендігін көрсете алады.
  • 6. Екі немесе үш аминқышқылдарының химиялық синтез реакциясын жаза алады және түсіндіре алады.
  •  

7. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

ДНҚ молекулалық құрылысы, принцптері: нуклеотидтердің комплементарлылығы.

Дезоксирибонуклеин қышқылы молекуласының қызметі

Оқыту мақсаты:

Дезоксирибонуклеин қышқылы құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнату

Бағалау критерийлері

  • Нуклеотидтердің құрылымын біледі, түсіндіре алады
  • -Пуриндік және пиримидиндік азоттық негіздерді біледі, ажырата алады
  • -ДНҚ молекуласындағы антипаралелль тізбектер арасындағы сутектік байланыстарды біледі
  • Комплементарлық ережесін біледі
  • ДНҚ құрылысы мен қызметі арасындағы байланысты түсіндіре алады

8. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

ДНҚ репликациясы үдерісі. Мезелсон мен Стальдің эксперименті. Чаргафф ережесі.

Оқыту мақсаты:

Чаргафф ережелері негізінде дезоксирибонуклеин қышқылы репликациясы үдерісін сипаттау

Бағалау критерийлері

  • ДНК репликациясы терминін анықтай білу
  • Чаргафф ережесін білу. Мезельсона мен Стал экспериментінің
  • ДНҚ-ның репликациясы теориясындағы маңыздылығын бағалау.

9. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

Рибонуклеин қышқылы молекуласының  құрылысы мен қызметтері. Матрицалық рибонуклеин қышқылы. Рибосомалық рибонуклеин қышқылы. Транспорттық рибонуклеин қышқылы

Оқыту мақсаты:

Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажырату

Бағалау критерийлері

  • -РНҚ молекуласының құрылысындағы ерекшеліктерді білсе

    -Ақпараттық, тасымалдағыш және рибосомалық РНҚ қызметтері мен қызметтері арасындағы өзара байланысты түсіндірсе

    -Нәруыз синтезіндегі РНҚ молекулаларының қызметтерін сипаттай алса

10. Молекулярлық биология және биохимия

Оқыту мақсаты:

Рибонуклеин қышқылы және дезоксирибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылысын салыстыру

Бағалау критерийлері

  • ДНҚ мен РНҚ құрылысының ұқсастықтары мен айырмашылықтары ажыратады
  • ДНҚ және РНҚ қызметінің ұқсастықтары мен айырмашылықтары біледі.
  • ДНҚ және РНҚ құрылымын, қызметін талдайды

Сабақтың тақырыбы

Рибонуклеин қышқылы және дезоксирибонуклеин қышқылы молекулалары құрылысының ұқсастықтары мен айырмашылықтары.

11. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

  • Нуклейн қышқылдарының құрылымының ұзындығын есептеу
  • Нуклейн қышқылдарының сутек санын есептеу
  • ДНҚ дан транскрипция кезінде аРНҚ түзілуін есептеу
  • аРНҚ дан аминқышқылдарын анықтауды үйрену

Оқыту мақсаты:

1.Нәруыз биосинтезі үдерісіндегі транскрипция мен трансляцияны сипаттау

2.Нәруыз биосинтезі үдерісіндегі транскрипция мен трансляцияны сипаттау

3.Генетикалық кодтың қасиеттерін түсіндіру

Бағалау критерийлері

  • Нуклейн қышқылдарының құрылымының ұзындығын есептеу
  • Нуклейн қышқылдарының сутек санын есептеу
  • ДНҚ дан транскрипция кезінде аРНҚ түзілуін есептеу
  • аРНҚ дан аминқышқылдарын анықтауды үйрену

12. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

Антиденелердің құрылысы мен құрылымы. Антиденелердің арнайылығы (белсенді орталығының).

Оқыту мақсаты:

Антиген мен антидененің әрекеттесуін  түсіндіру

Бағалау критерийлері

  • Әрбір әрекеттесу типіне қысқаша сипаттама береді;
  • Әрбір әрекеттесу типінің ерекшеліктерін сипаттайды;
  • Әрбір әрекеттесу типінің әрекет ету принциптерін сипаттайды.

13. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Сабақтың тақырыбы

Фермент пен субстраттың өзара әрекеттесуі.

Оқыту мақсаты:

Фермент-субстрат комплексінің түзілу механизмін түсіндіру

Бағалау критерийлері

Ферменттің құрылысын сипаттайды

Белсенді орталықтың маңызын түсіндіреді

Фермент мен субстарттың әрекет ету реттілігін сипаттайды

 

14. Молекулярлық биология және биохимия

Біліміңізді тексеріңіз

Бағалау критерийлері

Фермемнтердің бәсекелес және бәсекелес емес ингибирленуін салыстыру

«Белсінділікті ферментпен ингибирлеу» ұғымымен танысады;

Ферменттер белсенділігіне дәрілік препараттар мен ауыр металдар иондарының әсерін біледі

Сабақтың тақырыбы

Ферменттердің бәсекелес және бәсекелес емес ингибирленуі.

Ферменттердің белсенділігін реттеу.

Дәрілік препараттар мен ауыр металдар иондарының ферменттердің белсенділігіне әсері.

Оқыту мақсаты:

Ферменттердің бәсекелес және бәсекелес емес ингибирленуін салыстыру

Тарау бойынша қысқаша қорытынды бақылау
Тарау бойынша қорытынды бақылау